بخش اول
انواع کتابخانه ها و وظایف آنها
کتابخانه ملی
مجموعه بسیار غنی از کتابها وسایرمنابع ومدارک اطلاعاتی که در خدمت آحاد مردم یک کشور است گفته می شود.بودجه این کتابخانه از سوی دولت تامین می شود.هدف اصلی ازتاسیس این کتابخانه ،جمع آوری وحفظ کتابهاوسایر منابعی است که درکشور تولید میشود.وبراساس "قانون تسلیم نسخه های مجانی" ناشران کتابها ونشریات ادواری موظف است که حداقل یک نسخه از آثار منتشره خود رابطور رایگان به کتابخانه ملی اهداء کند .وکتابخانه ملی نیز به ناشر یا مولف آن حق تالیف می دهد .که به آن" حق مولف" گفته می شود.وظایف ومسولیتهای این کتابخانه ها به شرح زیر می باشد.
1-جمع آوری کتابها ،تحقیقات ومقالات نویسندگان کشور
2-جمع آوری کتابها وتحقیقات نویسندگان کشورهای بیگانه درباره کشور
3-ارتباط با کتابخانه های داخل وخارج کشور بر اساس پاسخگویی به نیاز کاربران
4-تهیه کتابشناسی ملی
5-تهیه فهرست مشترک یا فهرستگان براساس فهرستی ازکتابهای که درکتابخانه های کشور موجود است
6-تدوین استانداردهای ملی انتشاراتی وپشتیبانی از طرحهای تحقیقاتی ونیز انتشار نتایج بدست آمده ازآنها
7-حفظ وحراست از میراث ملی مملکت وداشتن کلیه نسخه های خطی
8-ایجاد امکانات آموزش حین خدمت برای کارمندان کتابخانه ها وکتابداران حرفه ای وآشنا ساختن آنها با پیشرفتهای نوین دانش کتابداری
از کتابخانه های ملی ومعروف دنیا کتابخانه ملی فرانسه درپاریس ،کتابخانه موزه بریتانیادرلندن ،کتابخانه کنگره درواشنگتن دی .سی.وکتابخانه لنین درمسکو رامیتوان نام برداساس کتابخانه ملی ایران با تاسیس دارالفنون درسال 1268 هجری قمری درزمان صدارت امیر کبیر بنا نهاده شد.
کتابخانه های عمومی
نهادی است اجتماعی که برای استفاده عموم تاسیس شده وتمام افراد میتوانند با عضویت در کتابخانه از کتابها ودیگر منابع آن استفاده نمایند. این کتابخانه ها به قشر یا گروه خاصی اختصاص ندارند ،معمولا با سرمایه گذاری مردم ایجاد می شوند .کتابخانه های عمومی منابع اطلاعاتی مختلف اعم از چاپی ،دیداری، شنیداری والکترونیکی را گردآوری ،نگهداری پردازش ،بازیابی وبه علاقه مندان عرضه می کنند این کتابخانه ها با توجه به نقش عمومی که دارند یکی از شاخصهای مهم توسعه فرهنگی درجهان وصحنه بین المللی تلقی میشوند.کتابخانه های عمومی در ایران بعنوان نهاد عمومی غیر دولتی از استقلال مالی برخوردار بوده وهیات امنای انجمنها ودبیرخانه های آنها از ارکان آن محسوب می شوند.کتابخانه های سیار کتابخانه های زندانها ،کتابخانه های مناطق روستایی جزو ای دسته از کتابخانه ها بحساب می آیند
وظایف کتابخانه های عمومی
1-تشویق مردم به مشارکت فعال در فعالیتهای فرهنگی واقتصادی
2-فراهم آوردن امکانات رشد وگسترش آموزش در جامعه
3-کمک به مردم دراستفاده مطلوب از اوقات فراغت وتشویق به مطالعه
4-تشویق مردم به استفاده از اطلاعات وپی بردن به ارزش آن
کتابخانه های دانشگاهی
این کتابخانه ها دانشگاه را درپیشبرد رسالت آموزشی وپژوهشیشان یاری می رسانند.وباسه گروه،استادان، دانشجویان ومحققین درارتباط هستند و می کوشند پاسخی مناسب وکافی برای مراجعین خود بدهند.کتابخانه دانشگاهی معمولا ازیک کتابخانه مرکزی وتعدای کتابخانه دانشکده ای تشکیل میشود.وظایف کتابخانه های دانشگاهی بشرح زیر می باشد:
1-انتخاب وسفارش کتاب وسایر مواد
2-آماده سازی مواد جهت استفاده مراجعین
3-ارایه کتابها ومواد خواندنی با امکانات ساده وقفسه های باز
4-امانت دادن کتب غیر مرجع
5-ارایه خدمات مرجع (پاسخگویی به سوالات وتهیه کتابشناسی ها)
6-انجام خدمات بین کتابخانه ای
7-آموزش وهدایت مراجعین جهت استفاده ازبرگه های فهرست ومراجعه
8-تهیه گزارش ازخدمات و فعالیت کتابخانه
9- تهیه برنامه کلی کتابخانه
10-تهیه امکانات فیزیکی مناسب
11-پیشبرد آموزش کلاسی ،همکاری با گروه های مختلف آموزشی واستادان
12-گزینش اطلاعات تازه ترین منابع مرتبط با نیازهای هر رشته
برخی از کتابخانه های مهم دانشگاهی دنیا مانند،کتابخانه هاروارد امریکا ،کتابخانه بودلیان در دانشگاه اکسفورد انگلستان.از کتابخانه های قدیمی ومهم ایران کتابخانه دانشگاه تهران است که درسال 1328بنیان نهاده شده است.
کتابخانه های تخصصی
باتوجه به نقش مهم اطلاعات درصنعت وتجارت ،کتابخانه های تخصصی بنیان نهاده شد.در موسسات دولتی وتجاری ،موزه ها ودانشگاه ها ،بیمارستانها ،انجمنها وسایر نهادهای که با نیازهای اطلاعاتی ویژه سرو کار دارند.اداره این کتابخانه ها معمولا زیر نظر مستقیم نهادهای دولتی می باشد این کتابخانه ها براساس موضوع،خواننده ونوع مواد مجموعه ،به 3گروه تقسیم می شوند.
الف:کتابخانه های که حوزه فعالیت آنان را گروه خاص تشکیل می دهند مانند کتابخانه کارخانه ایران خودرو
ب :کتابخانه های که مراجعین آنها افراد یا گروه خاص می باشند.مانند بیماران یا نابینایان
ج :کتابخانه های که اساس مجموعه آنها را مواد غیر کتابی تشکیل میدهند.مانند آرشیو تلوزیون آموزش
کتابخانه های پژوهشِی
این کتابخانه ها ازجمله مراکز اطلاعاتی هستندکه منابع وامکانات رامعمولا درحوزه علوم انسانی برای پژوهشگران فراهم می سازند.هرچند که پژوهشگران ازکتابخانه های دانشگاهی وتخصصی هم استفاده می کنند کتابخانه پژوهشی همچون آزمایشگاهی است که پژوهشگرکارتحقیق رابافرضیه یاپرسش آغاز می کند وبااتکاء به منابع وبررسی آنها به محض آشنایی با اندیشه ای به اکتشاف ناگهانی دست می یابد .این کتابخانه ها باعث می شوند که افراد جامعه نگرش تحقیقاتی پیدا کنند.
کتابخانه های آموزشگاهی
نهادی خدماتی است که برای پشتیبانی از برنامه های درسی طراحی می شود وهدف اساسی آنها کمک به پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است .مجموعه ونیز خدمات کتابخانه های مدارس نسبت به گروه های سنی ورشته های تحصیلی مختلف متفاوت است وظایف کتابخانه های آموزشگاهی عبارت است از:
-تهیه انواع مواد آموزشی وتشویق دانش آموزان ومربیان به استفاده ازآنها –کمک به پیشبرد برنامه های درسی با ایجاد مسابقه های مختلف- تشویق دانش آموزان به مطالعه – ارتباط با سایر کتابخانه ها کتابخانه های شخصی
این کتابخانه ها از بودجه عمومی استفاده نمی کنند وبه یک فرد یا خانواده تعلق دارد وبه موضوعات معین اختصاص دارند .منابع این قبیل کتابخانه ها غالبا در زمان حیات فرد یا پس از مرگ او به کتابخانه های عمومی ودانشگاه ها اهداء می شوند.
آرشیو
مجموعه ای از مواد ومطالب مستند موجود دریک سازمان یا بخش تجاری اطلاق می شود که برای مراجعه واستفاده گردآوری شده است .قبلا آرشیو یا بایگانی به مدارک راکد وقدیمی موجود دریک سازمان اطلاق می شد اما امروزه دودسته دیگر از مدارک را نیز شامل می شود
الف:مدارکی که سازمانهای دولتی بصورت روزانه به آنها مراجعه می کنند .مانند آرشیو صدا وسیما
ب :اسناد ومدارکی که نشانه فعالیتهای جاری شرکتها هستند.مانند اسناد مناقصه وقراردادها
سازمان اسناد ملی ایران –اداره کل آرشیو وزارت امور خارجه –مرکز آرشیو واسناد صدا وسیما از جمله آرشیوهای کشور هستند.
درباره این سایت